ستارگان دريايي در نظر اول جانوراني ابتدايي به نظر مي‌رسند اما اگر زندگي و رفتار آنها را اندكي بررسي كنيم با موارد شگفت‌انگيزي برخورد خواهيم كرد.ستارگان دريايي جانوراني از ردة ستاره‌آساها يا «Asteroidea» هستند كه به دليل فرم بدن آنها به شكل پنج‌پر يا پنج گوشه به اين نام خوانده مي‌شوند. ستارگان دريايي از جانوراني بسيار قديمي بشمار مي‌روند كه از دوره «اردوين» مربوط به دوران «پالئوزوييك» يعني حدود 400 ميليون سال پيش تاكنون در اقيانوس‌ها و درياها زندگي مي‌كنند.
معمولاً در درياها و اقيانوس‌هايي كه داراي شوري طبيعي هستند در اعماق زياد يا آب‌هاي ساحلي و در محدوده جزر و مد يافت مي‌شوند. به همين دليل اغلب پس از عقب‌نشيني دريا هنگام جزر مي‌توان آنها را روي سواحل مشاهده كرد و نيز به دليل اينكه به فراواني يافت مي‌شوند و در شرايط اسارت به راحتي نگهداري و تكثير مي‌شوند، تاكنون مطالعات زيادي در مورد آنها انجام شده است، به طوري كه ارسطو در 2هزار سال پيش به بررسي شيوة زندگي اين جانوران پرداخت و آنها را در رده‌بندي جانوراني كه نخستين رده‌بندي بود، قرار داد. حدود 1800 گونه از ستارگان دريايي شناسايي شده‌اند كه متعلق به 3 راسته هستند. راستة ستارگان دريايي صفحه‌اي‌شكل يا «phanerosonia» كه اين گروه داراي رديف صفحات آهكي در حاشية بازوهاي خود هستند. راستة دوم، ستارگان دريايي خاردار يا «spinula» كه داراي سوزن‌هاي كوچك يا خار هستند. راستة سوم، ستارگان دريايي گازانبري يا «forcipulata» كه زوايد گازانبري‌شكل روي بازوهاي آنها ديده مي‌شود.
هرچند تمامي ستارگان دريايي داراي يك ساختار ظاهري عمومي هستند اما از لحاظ ساختار داخلي با يكديگر تفاوت‌هاي ويژه‌اي دارند. همچنين از نظر رنگ‌آميزي، اندازه و تزئينات ظاهري بسيار متنوع هستند. هريك از انواع ستارگان دريايي زندگي و رفتار مشخصي دارند كه به شرايط و نوع زيستگاهي كه در آن زندگي مي‌كنند بستگي دارد و تنوع آنها نيز براساس همين ويژگي‌ها بوجود آمده است.
در آب‌هاي شيرين هرگز نمي‌توان يك ستاره دريايي پيدا كرد زيرا آنها با زندگي در آب شيرين سازگاري ندارند و در آب‌هاي كم‌شور يا بي‌نهايت شور نيز نمي‌توانند زندگي كنند. به عنوان مثال در درياي مازندران يا درياچه‌هاي داخلي ايران هيچ‌گونه‌اي از ستارگان دريايي وجود ندارد و در عوض در خليج‌فارس چند گونه از آنها يافت مي‌شود. اين نشان مي‌دهد كه ستارگان دريايي در طول 400 ميليون سال زندگي خود نتوانسته‌اند با شرايط شوري اندك سازش كنند و به همين خاطر هميشه در درياها و اقيانوس‌هاي داراي شوري 35 در هزار يافت مي‌شوند. به جز چند گونه كه در نواحي خاصي از درياي بالتيك و درياي سياه كه شوري بيشتري دارند زندگي مي‌كنند.
سيستم جريان آب در اندام‌هاي داخلي اين جانوران به نمك آب محيطي كه در آن زندگي مي‌كنند بستگي دارد و به همين علت در آب‌هاي داراي شوري اندك نمي‌توانند زندگي كنند.ستارگان دريايي در هر جا كه داراي شوري آب مناسب است يافت مي‌شوند. آنها از اقيانوس منجمد شمالي در حدفاصل آب‌هاي ساحلي قطب تا درياها و اقيانوس‌هاي نواحي استوايي انتشار دارند. همچنين در اعماق اقيانوس‌ها نيز زندگي مي‌كنند. گونه‌هايي از ستارگان دريايي وجود دارند كه در كف بستر اقيانوس‌ها در جايي كه دماي آب بسيار پايين و فشار آب بالا است و نيز هيچ نوري به آنجا نمي‌رسد زندگي مي‌كنند. دو گونه از ستارگان دريايي كشف شده‌اند كه تا اعماق 8 هزار متري اقيانوس آرام يافت مي‌شوند.
شيوة زندگي ستارگان دريايي بسيار جالب است. آنها در هنگام بلوغ در كف بستر درياها زندگي و با خزيدن روي ماسه‌ها و صخره‌ها به دنبال غذا و محلي براي پنهان شدن همه جا را وارسي مي‌كنند.ستارگان دريايي برحسب عمقي كه در آن بسر مي‌برند، رژيم غذايي متفاوتي دارند. آنهايي كه در عمق كم و آب‌هاي ساحلي زندگي مي‌كنند، گوشتخوار هستند و از نرمتنان، سخت‌پوستان و ساير بي‌مهرگان تغذيه مي‌كنند. آنهايي كه در عمق زياد زندگي مي‌كنند، معمولاً لجن‌خوار هستند و از مواد در حال پوسيدن و ته‌نشين شده تغذيه مي‌كنند.
ستارگان دريايي بالغ با حفاري در بستر درياها به زير ماسه‌ها پناه مي‌برند اما نوزاد يا لارو ستارگان دريايي داراي زندگي متفاوتي هستند. در بيشتر ستارگان دريايي سلول‌هاي جنسي به طور مستقيم در آب رها مي‌شوند و پس از لقاح به تخم تبديل مي‌شوند كه از اين تخم‌ها يك لارو با ظاهري به شكل قرنيه دو طرفي كه هيچ شباهتي به ستارة دريايي بالغ ندارد خارج مي‌شود. به اين لارو در اصطلاح جانورشناسي «بي‌پي‌نارينا» مي‌گويند.
اين لارو برخلاف ستارة دريايي بالغ كه تقارن شعاعي دارد، داراي تقارن دوطرفي است و درون آب به صورت شناور زندگي مي‌كند. لارو بي‌پي‌نارينا با تغذيه از جلبك‌ها و ساير پلانكتون‌هاي دريايي پس از چند هفته رشد مي‌كند و سه زائده در بدن آنها بوجود مي‌آيد كه با ظاهر شدن اين زوايد به مرحلة بعدي زندگي وارد مي‌شود كه به آن لارو «براكيولاريا» مي‌گويند. اين لارو به وسيلة يكي از زوايد خود كه به صورت بادكش است در بستر دريا به ماسه‌ها يا ديگر اجسام مي‌چسبد و پس از مدتي با تشكيل ديگر زوايد به شكل ستارة دريايي بالغ درمي‌آيد كه پس از اين مي‌تواند به وسيلة بازوهاي خود در كف آب حركت كند. بايد يادآور شد كه مراحل لاروي در انواع گوناگون ستارگان دريايي متفاوت است.
در انواع ديگر ستارگان دريايي كه داراي تكامل مستقيم هستند به علت اينكه سلول تخم درشت است و اندوخته غذايي (زرده) زيادي دارد، نوزادها به شكل يك ستارة دريايي كوچك از تخم خارج مي‌شوند و بدون گذراندن مراحل لاروي به ستارة دريايي بالغ تبديل مي‌شوند. در برخي از انواع ستارگان دريايي كه به اين شكل از تخم خارج مي‌شوند، نوزادها پس از اينكه از تخم خارج شدند تا مرحله‌اي از رشد خود تحت مراقبت والدين قرار مي‌گيرند كه از نظر جانورشناسي اين نوع زندگي در بي‌مهرگان پست بسيار شگفت‌انگيز و جالب است. در شماره‌هاي آينده به موارد ديگري از نحوة زندگي و رفتار ستارگان دريايي خواهيم پرداخت.
پرت فیش- Blood Parrot Fish